(Ceremonię herbacianą nazywa się w Japonii chanoyu, chadō lub sadō)
Chanoyu
(jap. 茶の湯) znaczy dosłownie "wrzątek na herbatę", zaś chadō lub sadō (jap. 茶道) tłumaczymy jako "droga herbaty". Określenie chadō podobnie jak np. sztuki walki – kobudō, kendō, karatedō, jūdō zawiera element "dō", który zapisujemy znakiem kanji, oznaczającym drogę (道). Słowo "dō" pojawia się także w takich nazwach, jak kadō ("droga kwiatów", to inna nazwa ikebany, sztuki układania kwiatów), czy shodō (japońska sztuka kaligrafii). Słowo to Japończycy rozumieją w dwojaki sposób: jako drogę rozumianą dosłownie, ale także przenośnie – "dō" w tym znaczeniu to alegoria rozwoju człowieka. Ceremonia herbaciana ma bardzo podniosły i uroczysty charakter. Podczas ceremonii pije się sproszkowaną zieloną herbatę (matcha).
Historia
Ceremonia herbaciana narodziła się w epoce Muromachi. Osobami, które najbardziej przyczyniły się do jej powstania byli: panujący w owych czasach siogun Ashikaga Yoshimitsu, oraz niedoszły mnich buddyjski Murata Mokichi (zwany później Murata Shukō). Ashikaga Yoshimitsu był znawcą sztuki i kolekcjonerem chińskich przedmiotów. W jego kolekcji znajdowały się imbryki, czarki, pudełeczka. Często pokazywał je swoim gościom. Takim prezentacjom towarzyszył konkurs rozpoznawania herbaty podanej w naczyniach z kolekcji. Z kolei Murata był uczniem klasztoru buddyjskiego. Został jednak z niego usunięty za lenistwo. Udał się więc do innego klasztoru, jednak i tam mu się nie wiodło, gdyż nie mógł opanować senności. Zaczął więc pijać herbatę. Coraz częściej zapraszał na herbatę przyjaciół, a samo podawanie napoju z czasem przerodziło się w ceremoniał. Usłyszawszy o tym, siogun sprowadził Muratę na dwór i w ten sposób ceremonia zaczęła się rozwijać i rozpowszechniać. Po Muracie było wielu mistrzów ceremonii herbacianej, którzy przyczynili się do obecnego kształtu ceremonii. Najwybitniejszym z nich był XVI-wieczny mistrz Sen no Rikyū. Tradycję wywodzącą się z jego nauczania i praktyki do dziś kultywują jego potomkowie, należący do trzech rodów/szkół: Ura-senke, Omote-senke, Mushanokoji-senke. Dzięki ich nauczaniu, ceremoniał Rikyū został przechowany do czasów obecnych.
Istota drogi herbaty
Anegdota opowiada, że, mistrz Rikyū, zapytany kiedyś o istotę drogi herbaty, odpowiedział:
"Latem stworzyć wrażenie rześkiego chłodu, a zimą – rozgrzewającego ciepła, węgla wziąć tyle, by zawrzała woda, herbaty zaś tyle, by zrobić dobrą herbatę. I to jest cała tajemnica."
Kiedy jego rozmówca rozczarowany rzekł, że to wszystkim jest wiadomo, mistrz odrzekł, że zostanie uczniem tego, któremu się uda tak herbatę podać.
W trakcie ceremonii
Tradycyjna ceremonia herbaciana odbywa się w pawilonie herbacianym, usytuowanym w ogrodzie. Miejsce i atmosfera mają sprawiać wrażenie iluzorycznego świata i symbolizują oderwanie się od świata zewnętrznego i codziennych spraw.
Przybywających gospodarz wita ukłonem przy furtce. Goście wchodzą do ogrodu i tu spacerują, podziwiając rośliny i kamienne kompozycje. Wszyscy spotykają się przy ogrodowej ławeczce, po to, aby wybrać "pierwszego gościa" (shōkyaku). Jest to ta osoba spośród zaproszonych, która uchodzi za najbardziej szanowaną i obeznaną z etykietą chakai. Jej rolą będzie wraz z gospodarzem zadbanie o atmosferę spotkania oraz służenie przykładem. Goście przed przejściem do pawilonu na dłuższą chwilę zatrzymują się przy źródełku, gdzie każdy uczestnik chanoyu za pomocą drewnianego czerpaka nabiera wody i myje nią ręce oraz płucze usta. Czynność ta musi być pełna skupienia, wszyscy w symboliczny sposób oczyszczają ciało i ducha.
Do pawilonu wchodzi się przez nieduży otwór, zwany nijiri-guchi. Ma on wymiary 80 x 70 cm, więc każdy wchodzący musi kucnąć i niemal się wczołgać do środka. Wejście to symbolizuje równość wszystkich uczestników ceremonii. W dawnych czasach samuraj musiał pozostawić na zewnątrz swoją broń, aby także w ten sposób ukazać swoją równość z chłopem, czy innym uczestnikiem ceremonii.
Po wejściu do pawilonu goście zbliżają się do tokonoma – specjalnej wnęki, przeznaczonej do eksponowania przedmiotów. Wisi w niej zwój z wykaligrafowaną sentencją zen, nawiązującą do ceremonii lub pory roku. Goście oglądają zwój i zajmują miejsca (siadają na podłodze) wokół paleniska. Pokój, w którym przebywają (chashitsu) ma wielkość 2–4 tatami i jest urządzony według zasady wabi (ubóstwo, prostota) i sabi (powściągliwość, wygaszone kolory, nieregularność kształtów, prostota). W pomieszczeniu nie ma mebli i zbędnych przedmiotów, aby nic nie rozpraszało uwagi uczestników ceremonii.
Kiedy wchodzi gospodarz, gość honorowy dziękuje mu za zaproszenie i za przygotowanie ceremonii. Potem rozpoczyna się rozmowa na temat czarek do herbaty i wiszącego we wnęce zwoju. Poruszane są tylko tematy związane z ceremonią, gdyż poruszanie innych, zwłaszcza związanych z pracą i polityką, uważane jest za brak taktu. Goście częstowani są lekkim posiłkiem, na który składają się ryż, zupa, ryba i warzywa. Do posiłku może być podana sake.
Po tej przekąsce goście wychodzą do ogrodu, natomiast gospodarz przygotowuje się do podania herbaty. Kiedy goście wracają, wystrój tokonoma jest już inny. Widnieje tam na przykład pojedynczy kwiat w prostym wazonie. Uczestnicy ceremonii oglądają go, po czym znów zasiadają wokół paleniska.
Gospodarz zagotowuje wodę na herbatę w naczyniu zwanym cha-gama, przeciera miseczki i bambusową łyżeczką wsypuje sproszkowaną herbatę (3 łyżeczki na osobę). Potem zalewa herbatę wodą i roztrzepuje ją specjalnym bambusowym przyrządem, przypominającym z wyglądu pędzel do golenia. Kiedy herbata jest dobrze wymieszana, gospodarz podaje ją gościom. Tę gęstą herbatę (koicha), wszyscy piją z jednego naczynia. Potem zaś, każdemu w osobnej czarce, podawana jest herbata usucha. Herbatę można pić głośno, gdyż nie jest to (jak w krajach europejskich) przejawem złych manier.
Na koniec ceremonii gość honorowy ponownie dziękuje gospodarzowi za przygotowanie ceremonii.
Ceremonia herbaciana jest przeżyciem. Jej specyficzną cechą jest to, że każda jest inna i nie sposób żadnej powtórzyć. Na cały wzniosły nastrój tego wydarzenia składają się piękno ogrodu, przedmioty umieszczone w tokonoma, pora roku, rozmowa oraz cały nastrój, stwarzany przez uczestników. Zarówno goście jak i gospodarz starają się wykonywać wszystkie czynności z odpowiednią gracją i lekkością. Każdy ruch jest starannie dopracowany, zaś rozmowa jest płynna, lekka i spontaniczna, jednak wyważona.
Dla wzrokowców :)
- Japońska ceremonia parzenia herbaty wer. 1- Youtube. Dla tych, którzy wolą oglądnąć film.
- Japońska ceremonia parzenia herbaty wer. 2
- Polecam bloga: o-japonii.blogspot.com - odwiedziłam szukając dodatkowych materiałów do tego tematu.
Ceremonia wersja długa:P
Gdy goście zajmą miejsca gospodarz i mistrz w jednym rozpoczyna ceremonię. Najpierw bierze jedwabną ściereczkę (fukusa), przyczepionej do pasa jego kimona i wyciera nią miseczki do herbaty (chawan) i pozostałe utensylia.
Następnie bambusową łyżeczką (chashaku) z pudełka z laki (chaire) nabiera sproszkowanej herbaty (matcha) i wsypuje ją do miseczki. Należy wsypać dwie objętości chashaku. Z czajniczka postawionego na palenisku (w zimie palenisko jest odsłonięte, by dawać ciepło, w lecie zaś zasłonięte), za pomocą bambusowej chochelki (hishaku) nabiera wody i nalewa ją do miseczki z herbatą. Gdy herbata jest już zalana, gospodarz bierze do ręki bambusowy pędzelek (chasen) i zaczyna
nim mieszać herbatę, dopóki nie pojawi się piana - "jaspisowy mus". Następnie podaje naczynie pierwszemu gościowi, który winien mu podziękować (skłonić głowę i powiedzieć "dziękuję za herbatę" ("Otemae chodai itashimasu")). Następnie gość dwukrotnie obraca czarkę w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara, tak aby czarka nie była zwrócona przodem do niego. Później w małymi łyczkami i w skupieniu rozpoczyna degustację napoju. Po wypiciu herbaty należy kciukiem i palcem wskazującym prawej ręki wytrzeć miejsce na czarce, które dotykaliśmy ustami. Palce wyciera się serwetką papierową (kaishi). Następnie gość z powrotem obraca czarkę oglądając ją przy tym i podziwiając i ustawia przodem do siebie.
Pustą miseczkę oddaje mistrzowi, który ją myje zimną wodą umieszczoną w naczyniu mizuashi, po czym ceremonia zaczyna się od początku w intencji następnego gościa. W czasie Chanoyu goście częstowani są tradycyjnymi słodyczami wykonanymi np. z kolorowego cukru lub prasowanych glonów. Słodyczy nie bierze się palcami tylko wykałaczką (kashiyoji). Jeśli gość nie zje wszystkiego może resztę wziąć do domu. Ceremonia trwa dopóki goście nie podziękują za herbatę.
KILKA WAŻNYCH ZASAD
1. Podstawowa zasadą, która powinien kierować się gość, to wystrzeganie się wypowiadania negatywnych opinii o gospodarzu i miejscu, w którym jest przyjmowany.
2. Zgodnie z japońskim obyczajem, ciasteczka zwane wagashi i zielona herbata matche podawane są najpierw mężczyznom w miseczce o-chawan z pieniącą się herbatą.
3. Podczas całej ceremonii należy pamiętać o jej wszystkich uczestnikach i nie przedłużać uroczystości.
4. Niezjedzone wagashi powinno się zabrać do domu, natomiast herbatę trzeba wypić powoli, chwaląc przy tym jej niepowtarzalny smak i aromat.
5. Ponieważ zarówno naczynia gliniane, jak i porcelanowe używane podczas ceremonii - biorąc pod uwagę ich wartość historyczną - są niezwykle drogocenne, trzeba obchodzić się z nimi z ogromną ostrożnością, a także pamiętać o zdjęciu z palców i nadgarstków biżuterii.
6. Podczas parzenia herbaty unosi się specyficzny zapach, więc żeby móc się nim swobodnie delektować, należy zrezygnować z użycia intensywnych perfum przed ceremonią.
7. Od obcokrajowców, którzy nie noszą kimon, wymagane jest posiadanie białych skarpetek zamiast tabi.
_________________________________________________________________________
0 komentarzy:
Prześlij komentarz
Spodobał Ci się post? A może chcesz coś dodać?
Zapraszam Cię do napisania komentarza 😉
✔ Napisz komentarz:
(konto google, dodając link do własnej strony lub wybierając z paska opcję: Anonimowy.
Dopisz swój nick, wtedy będę wiedziała do kogo się zwracam 😊
✔ Komentarze są moderowane (wyświetlą się po zatwierdzeniu)